Dok Bosna i Hercegovina pravi puževe korake ka Evropskoj uniji, dotle EU čini mamutske korake prema BiH.
Nagoviješteno tektonsko pomjeranje političkih odnosa unutar unije nije se ostvarilo, ali su ekstremne i radikalno desne političke partije značajno ojačale na proteklim izborima za Parlament Evropske unije.
Ekstremne i radikalno desne političke partije uglavnom su na vlasti u Bosni i Hercegovini od 1990. godine. EU slijedi BiH.
Protivno logičnom podrazumijevanju da bi jačanje evropske desnice moglo biti dobar znak za bosanskohercegovačke desničare zbog ideoloških sličnosti, to je zapravo najnoviji blok deklarativnim težnjama ka evropskim integracijama etničkih pokreta u BiH.
Partije poput belgijskog Flamanskog bloka, Alternative za Njemačku, Slobodarskih partija u Austriji i Nizozemskoj, Nacionalnog okupljanja u Francuskoj, Lige i Braće Italije na vlasti u Rimu, Voxa u Španiji, Istinskih Finaca te švedskih demokrata u Skandinaviji imaju, pored ideološke isključivosti, zajedničku paranoju od „ostalih“, od nepripadnika njihovih nacija, katastrofična razmišljanja o budućnosti Evrope i osnovu ideje da su svi drugi, drugačiji od njih samih opasnost za opstanak nacije.
Animozitet, surevnjivost, neosnovani strah, latentna ili otvorena mržnja karakteristične su za ovakve političke pokrete. Sličnoj retorici bosanskohercegovačka javnost u prilici je da svjedoči više od tri decenije, uz jedinu razliku da se sada svo građanstvo Bosne i Hercegovine može vidjeti u opisu radikala iz Evrope kao potencijalna opasnost.
Simpatizeri HDZ-a sa hrvatskim putovnicama možda se mogu slobodnije osjećati, ali u praksi sve političke partije iz grupa desnije od Evropske narodne stranke, ispoljavaju animozitet i paranoju prema strancima, a Bosanci i Hercegovci, bez obzira na pasoš, u ovom kontekstu su stranci.
Dakle, nativizam je politika koju ovakvi pokreti u Evropi stavljaju u osnovu svojih djelovanja, a sastoji se od sprečavanja ili barem radikalnog ograničenja imigracije i promovisanje te zaštite interesa onih rođenih u svojim zemljama i čiji preci tradicionalno pripadaju domicilnim nacijama.
Takav paranoidni strah od stranaca nije rukovođen potrebama društva jer Evropa generalno je kontinent sa ostarjelim stanovništvom i niskim prirodnim priraštajem, kojem su potrebni mlađi ljudi, radno sposobni i koji će plaćanjem poreza finansirati penzije starijih generacija, a njih je moguće naći samo van EU.
Paranoja se razvila tokom postindustrijskog perioda kada se nekadašnji rasizam ukazao u novoj formi. Vladavina prava, univerzalne vrijednosti ljudskih prava te demokratske norme sprečavaju otvorene, nekad prisutne, forme rasizma, ali u praksi politike „kupujmo domaće“ unutar jedinstvenog tržišta praktično je ekonomsko ispoljavanje nacionalizma.
Prednost pri zapošljivanju „domaće“ radne snage u uniji, gdje je sloboda pokreta ljudi, roba, usluga i kapitala zacementirana u ugovorima, u praksi nije bilo moguće osigurati te je i to bio jedan od glavnih razloga glasa za Brexit u Velikoj Britaniji 2016.
Uviđanjem svih problema kroz koje Britanija od tada prolazi, jednako nacionalistički pokreti u članicama EU odbacili su radikalni euroskepticizam, ali paranoja provejava.
Sloboda kretanja unutar Evropske unije devastirajuće je djelovala po novije i manje razvijene članice unije jer su profesionalno obučeni i radno sposobni žitelji masovno zamijenili centralno i istočnoevropske adrese onima na zapadu kontinenta.
Hrvati i Litvanci obogatili su Irsku, Slovaci i Česi Austriju i Njemačku, Poljaci prethodno, dok je još bila u EU, Veliku Britaniju. Njihova mjesta mora neko zauzeti pa su tako, još prije ruske invazije, stotine hiljada Ukrajinaca postali stalni stanovnici Poljske, Srbi su učestalo nalazili poslove u Slovačkoj, iz Bosne i Hercegovine se gotovo panično odlazi bilo kamo gdje ima posla.
Svi ti emigranti iz zemalja kandidata za članstvo u EU ostavljaju praznine u svojim zemljama koje je jedino moguće nadomjestiti „uvozom“ ljudi iz regija van Evrope.
Tu se pojavljuju novi problemi jer pored nativizma potrebno je razmotriti i teorije velike zamjene. Ti neevropski imigranti nisu samo nacionalno i jezički drugačiji od sredina u koje dolaze, već i rasno, često i religijski, generalno bitno drugačijih su identiteta od onih većinskih u Evropi. Često im je stopa prirodnog priraštaja visoka što pojačava nacionalistički argument o dugoročnom procesu velike zamjene stanovništva u Evropi.
Nekadašnji bijeli, kršćanski i to zapadnih crkvi kršćanstva, kontinent sve je manje takav. Bogatstvo različitosti takve ideologije ne vide, već svojim pogledom posmatraju opasnost u kojoj je njihova nacija.
Sve to vodi pitanju zašto onda Evropljani glasaju za pokrete sa tako labavim osnovama i paranoidnim politikama.
Tokom postindustrijskog perioda prestala je potreba za brojnim zanimanjima što je kreiralo mase nezaposlenih koji su imali dva izbora – prekvalifikaciju ili socijalnu pomoć. Evropske integracije i širenje unije autorizovale su milione „novih“ Evropljana da potraže posao u bolje plaćenim sredinama ravnopravno se natječući za posao sa lokalnim građanstvom.
Primjer poljskog vodoinstalatera sinonim je za novonastalu situaciju. Često se visokoobrazovani istočnjaci selidbom na zapad „prekvalificiraju“ u vodoinstalatere, molere, razna zanatska zanimanja, pružajući visokokvalitetnu uslugu po nižim cijenama. Lokalno radništvo je dobilo konkurenciju nakon što su samo godinama prije bili primorani na promjenu posla tokom deindustrijalizacije. Sada često gube ili ne dobivaju posao zbog stranaca iz EU. Dodaju li se tome efekti globalizacije i pristup jeftinijih proizvoda iz udaljenih dijelova svijeta, obični radno sposobni građani bogatih zemalja EU osjećaju se ugroženim i traže zaštitu od političkih elita kada su ih ekonomske već izdale u potrazi za sve većim profitima.
Liberalne elite koje su uspješno vodile Evropu od kraja Drugog svjetskog rata, međutim, ne dotiču problemi običnog građanstva. Bruxelles je postao simbol alijenacije centara moći koji nije više ni nacionalan. Stoga pan-evropeizam, internacionalizam, mondijalizam – skraćeno globalizacija, razvoj novih tehnologija, masovni pokreti stanovništva, sve to ugrožava osnovne postavke nacionalnog čovjeka. Posao mu je ugrožen, identitet je pod presijom promjene, egzistencija individue, porodice te cijele nacije se mijenja, a politički vrhovi ignorišu te bojazni glasača koji su im bili vjerni tokom svih tih promjena.
Jedini koji obećavaju zaštitu su nacionalisti i jedan dio glasačkog tijela omađijan je takvim nastupima novonastalih nacionalističkih partija.
Dok liberalne elite vide osnovni problem u autoritarizmu ruske provenijencije, mase građanstva osnovni problem vide u sopstvenom opstanku koji liberali ignorišu. Stoga radikalni nacionalisti, iako nemaju previše ljubavi prema Rusiji, kao ni prema većini nacija koje nisu njihove, žele prestanak pomoći Ukrajini i preraspodjelu nacionalnih i evropskih budžeta za potrebe građana koji svojim taksama i pune te iste budžete.
Zbog svega toga raširio se strah o evropskom pomjeranju radikalno udesno. Čak i sa izbornim rezultatima koji negiraju takvu promjenu, Evropa se jeste pomjerila ekstremnije desno.
Naime nekadašnja desno od centra – Evropska narodna stranka – otvoreno flertuje sa nekadašnjim fašistima, odnosno post-fašistima kako sami sebi tepaju zavaravajući javnost.
Giorgia Meloni i Marine le Pen postaju potencijalni partneri Ursule von der Leyen. Za takvo što neke vrijednosti tradicionalne elite se moraju odbaciti i prihvatiti vrijednosti koje su se nekada smatrale ekstremnim. Evropa se, dakle, ipak jeste pomjerila ka desnom ekstremu.
Dobra strana ovog pomjeranja je što su i u politici napokon tri političarke potvrdile rodnu jednakost.
——————————————————————————————————————————————————————————————————————–
Pročitajte još:
——————————————————————————————————————————————————————————————————————-
Preuzimanje tekstova Valtera je dozvoljeno, ali uz obavezno navođenje izvora te postavljanje linka ka izvornom tekstu na http://www.valterportal.ba
