Neuspješna invazija Rusije na Ukrajinu iznenadila je i vojne i političke stručnjake sa zapada, uključujući inače vrlo precizni State department. Rusija se preko noći od statusa supersile, koju je nezasluženo naslijedila od bivšeg SSSR-a, pokazala toliko slabom da nije u stanju zauzeti ni prijestolnicu mnogo manje Ukrajine.
Svjetska javnost se pitala kako to da se nuklearna sila sa 145 miliona stanovnika, koja se proteže na 11 vremenskih zona, pokazala tako slabom?
OD EKONOMSKOG BUMA DO STRMOGLAVOG PADA
Problemi Ruske Federacije su strukturalni i kompleksni i vuku korijene još od vremena raspada SSSR-a, a obuhvataju ekonomsku krizu koja je trajala od 1991. do 1997. godine. Za to vrijeme vlada koju je u manje od godinu vodio Boris Jeljcin, kasnije predsjednik Rusije (politika haotične privatizacije), do tada društvenu svojinu i državnu imovinu prodala je po vrlo niskim cijenama uskom krugu moćnika bliskih vlasti.
Uporedo s tim procesom, u Rusiji počinje još jedna kriza, ona demografska, koja traje od 1991. Rusija je netom poslije disolucije SSSR-a imala 148 miliona stanovnika, da bi u periodu od 1993. do 2008. pala na 143 miliona.
Uzroci ovakvog populacionog pada su, prema stručnjacima, mnogostruki, između ostalog, to je i kratak životni vijek prosječnog ruskog muškarca koji, prema podacima iz 2020., iznosi 66 godina, daleko ispod evropskog prosjeka od 80 godina za građane EU. I nasilna i prijevremena smrt, poput saobraćajnih nesreća, trovanja alkoholom, je mnogo češća u Rusiji nego u zapadnim zemljama. Rusku demografsku krizu u određenoj mjeri je usporilo useljavanje migranata iz centralne Azije u periodu takozvanog energetskog buma (period 1999.-2007. godina). Tada je Ruska Federacija ostvarila rekordne prihode od energenata, njena ekonomija je bila u ekspanziji, što je zahtijevalo dodatnu radnu snagu iz nerazvijenih zemalja susjedstva (rusko govorećih), poput Tadžikistana i Kirgistana, tako da je danas u Rusiji privremeno ili stalno nastanjeno nekih osam miliona ljudi porijeklom iz ovih zemalja.
Agresija Rusije na Ukrajinu je obrnula ovaj process, pa je zbog straha od mobilizacije i neslaganja sa ratnom politikom stotine hiljada Rusa našlo utočište u Kazahstanu, Uzbekistanu i ostalim zemljama regije (samo u Kazahstanu oko 930.000 ljudi).
Slična situacija je i u drugim zemljama, gdje građani Ruske Federacije mogu ući bez vize, pa se samo u popularno tursko ljetovalište Antaliju naselilo, što stalno, što privremeno, nekih 60.000 Rusa, ili recimo u mondensko ljetovalište Bali (u Indoneziji), gdje se po procjenama lokalnih turističkih agencija naselilo između 50.000 i 70.000 Rusa.
Ovi dolasci su, kao i na drugim lokacijama, potpuno poremetili tržište rada i nekretnina budući da su mnoge nekretnine postale nepristupačne dosta siromašnijem lokalnom stanovništvu, što je izazvalo valove nezadovoljstva lokalaca (kako u online sferi tako i u stvarnom svijetu gdje se povremeno dešavaju i manji fizički obračuni).
KINA I INDIJA DIKTIRAJU USLOVE
Kolaps ruske ekonomije, svojevrsni bijeg kapitala, transformisao je susjedne zemlje poput Jermenije i Gruzije, gdje su priliv ruske ušteđevine, kao i mnogobrojni poslovi na daljinu, napravili svojevrsni ekonomski bum zbog velikog ubrizgavanja novca u finansijske sisteme tih država. Tako je ekonomija Gruzije 2022. rasla 12% godišnje usljed ogromnih priliva deviza (većinom evra i dolara u koje su ruski emigranti konvertovali sve lošiju rusku rublju).
Ruska ekonomija je, naime, iznenađujuće mala za veličinu zemlje, njen bruto društveni proizvod (BDP) iznosi 1,7 triliona dolara. Poređenja radi, toliko iznosi kombinovani BDP Holandije i Belgije, s tim da kombinovano Belgija i Holandija imaju oko 27 miliona stanovnika, a Rusija pet puta više, 145.
Koliko je stanje u ruskoj ekonomiji ali i društvu loše potvrđuju i razgovori ruskih i indijskih diplomata o olakšavanju viznog režima za radnike, firme kao i trgovce iz Indije voljne da popune prazninu koju su u Rusiji ostavile zapadne kompanije, o čemu izvještava časopis Bloomberg.
Ovo samo pokazuje da je Rusija od nekadašnjeg statusa supersile završila u nekoj vrsti vazalskog odnosa spram novih sila u usponu, Kine i Indije. Samit koji je organizovao kineski predsjednik Xi Jinping u gradu Xianu, a koji se ticao dublje ekonomske ali i vojne saradnje Kine i zemalja centralne Azije, simbolizuje svojevrsni početak kraja ruske hegemonije na tom prostoru.
Hladnoratovski arhivi nam otkrivaju prilično neugodne odnose između Maoa i Staljina (Mao je nedugo poslije poroglašenja NR Kine posjetio Staljina i čekao sedmicama u ponižavajućoj poziciji, hladnoj Dači 27 kilometara od Moskve).
No vremena su se promijenila i kineska ekonomija je višestruko veća od ruske, a zemlja ima tehnološku ali i demografsku prednost nad Rusijom, koja Kini nije u stanju ponuditi ništa osim resursa – i to po iznuđenom popustu.
Rusija će, i to po projekcijama geografa i demografa rađenim prije invazije, do 2050. godine pasti na otprilike 135 miliona stanovnika, a sa novim trendovima iseljavanja i stradanja vojnika na frontu taj broj će do označenog datuma biti mnogo manji te se postavlja pitanje ko će ostati na ionako pustim ali resursno bogatim ruskim prostranstvima.
Pokojni republikanski senator John Mccain je Rusiju nazvao benzinskom pumpom sa nuklearkom, a agresija na Ukrajinu je pokazala da je Rusija umiruća imperija čije će smrtne posljedice svijet osjećati još decenijama.
